TUN HI INTIHCHAK HUN A NI
(I Samulea 30:1-6)
Intichak tih awmzia chu tithatho
(encourage) tithar leh, chawk harh leh (refresh) tihna te pawh a ni awm e. Tunlai
thil awmzia kan hria a, kan la hriat ngai loh thil thleng mak tak tak leh mi
thawng tak tak chhiatna te kan tawk ta fo mai. Tin, rilru hahna leh lungngaihna
(depression) nei kan tam ta hle mai. Chuvangin, Pathiana intihchakna tur tam
tak kan neih ngei a rinawm. Chutianga kan intihchakna tur thenkhat sawi kan tum
dawn a ni.
1. Thih thut thutna atam avangin tun hi intihchak hun a ni: Natna
laka invenna (Vaccine) kan mithiam ten an siam chhuak a, a tam zawk hi chu
chutianga invenna la tawh kan nih ngei a rinawm. Mahse, invenna (vaccine) awm
miah lo leh kan mi thiamte pawhin an la hmuh chhuah hauh loh chu, nat lawk awm
lova thih thutna hi a ni awm e. Tunlaia min timangang leh tithlabar em emtu chu
he natlawk awm lova thih thut thutna hi a ni awm e. Mi tam tak chu ruihhlo an
khawih avang a hetiang tawng an awm laiin ruihhlo khawih ngai lo leh hrisel tha
tak ni a kan ngaih te pawh an thi ta thut thut mai! Kan khawvel chhiat tawh em
vang te pawh a ni mahna. Tin, kan nunna hi a tlo loin a rei lo hle Jakoba 4:14
ah chuan “Innunna chu engnge ni? Chhum rei lo te lo langa ral leh ta mai thin
ang hi a ni si a” tih kan hmu. Chutiang khawpa nunna tlo lo nei chu kan ni. Thihna
hi kan chunga thleng vek tur a ni a, natna vang emaw natna nei chuang lo pawhin
thi thut thei kan nih avang hian kan nun kan fimkhur a, Pathian tawk tura kan
inrin reng a pawimawh a ni. He thih thutna lak atang hian lo inveng thei lo mah
ila, chutiang tawk thei reng tur chuan kan nun hi kan buatsaih renga Pathianah
kan intihchak reng a tul a ni. Engtik nge ka hun a thlen dawn kan hriat loh
avngin kan nun i fimkhur ang u. Tunlai thil awmzia thlirin Tun hi thih thutna
atam avanga intihchakna hun tha ber a ni.
Tin,
tunlaiah hian kan damrei lo ta hle mai. ‘Nikum
(2022) khan Aizawl Veng Pakhata thlanmualah hian ka kal a, Kum 2011 – 2021
chhunga thi te list leh kumzat an lo tar vek mai a. Hemi kum 10 chhung a mitthi
te kum chawhrual hi kum 53 chauh a ni.’ Henga thalai tak leh kum naupang te
te thi tam zawk te hi mipa te kan ni tlangpui lehnghal a. Kan dam rei loh chhan
tam ber pawh ruihhlo vang a ni kan ti thei awm e. Chuvangin, kan inenfiaha kan
insiamthat a duhawm hle a ni.
2. Tun
hi Mipa te kan intihchak hun a ni: Khawvela miropui leh
mithiam bik kan tih te, kan hriat ve phak chinah Mizo zinga mithiam hmasa leh
mi ropui kan neih hmasak te kha a tam zawk chu mipa te an ni awm e. Mizorma
Census hi han thlir ila, 2011 thleng khan Mipa an tam zawk zel a, tunah chuan
mipa te hian hmeichhiate hi kan zat ta lo. Tunhnaia kumtin a mitthi zatah pawh
mipa te kan sang zawk chho ta par par mai, 2021 ah pawh khan mitthi zawng zawng
hmun 3 a thena hmun 2 deuh thaw chu mipa kan ni, kan inenfiah a tul hle awm e. Tin,
Pathian pawhin Hmeichhiate aiin mipa teah thiltihtheihna leh chakna thahrui a
dah tam zawk a, Hmeichhiate aia chungnung
leh awm khauh zawkin mipa te hi a siam a ni. Chu chu kan nihphung tura Pathian
min siam dan a ni tih Bible atang pawhin kan hmu (I Kor 11:7 ah chuan Mipa chu Pathian anpui leh ropuina a nih thu leh
Hmeichhia erawh chu mipa ropuina a nih thu kan hmu). Tin, kan Society-ah
pawh tunhma atangin Hmeichhiate chu Mipa te enkawl tur, Mipate thlazar hnuaia
awm thin an nih kha.
Amaherawhchu, hun a lokal zel a,
Hmeichhia te hian hma an sawn ta viau nge mipa te hian kan hum kan luah zo ta lo
zawk? Kawng tam takah Hmeichhia an chungnung zawk ta emaw tih tur a ni. Sawrkar
hna a ni emaw Zirna kawngah emaw pawh Mipa te tluk loh an ni ta fo mai. Tunlai
thalai te zingah hian Tlangval mahni inchawm thei aiin Nula mahni inchawm thei
kan tam tawh zawk hialin a rinawm. Tlangval, chhungte thawh chhuah hmanga Bike
nalh tak tak nei, chak tak taka tlan fua fua, Bike man thawhchhuah chu sawi loh
mahni tlanna tur Petrol man takngial pawh thawk chhuak lo kan tam ta. Tin,
chhungte thawh chhuah sa pawh a ruk a rala lo chheprelh duh, veng reng ngai te
pawh kan awm hial awm e. Kan nula te zingah hian Two Wheeler nei tam tak an
awm, tlangval te ang lo takin nula te hi chu mahni thawhchhuah ngei a lei an ni
deuh fur. Nula ten Petrol Pump ah a tanky full a an thun pap pap lain tlang val
tam tak chuan Rs.100/150 man kan thun thei tawk a, kan la thawveng viau zui lehnghal
emaw ni. A tha lo lamah hmeichhiate aiin kan sang char char tih theih a ni a,
ruihhlo avanga harsatna tawk pawh a tam zawk mipa te kan ni a, a kum telin
hmeichhia aia mipa kan thih tamna rate a sang tual tual mai bawk si. Hetiang
reng a nih chuan kan ram, kan hnam pawhin ala tuar ngei ang. A hnam ang pawha
inenfiahna tham a tling ta.
Tin, kan nula tam tak pasal nei loa rei tak
tak nula te pawh hi Mipa te thiam loh a nihna chen a awm. A chhan ni theia lang
chu, Mipa te hi innghahna tlak kan tam tak loh em vang a ni thei mai lawng maw?
Tunhma deuha tawngkam lar tak “A fel a
nia, Thiani nang nei rawh” tih tur tlangval kan vang ta telh telh niin a
lang. Tin, Makpa atana itawm tlangval kan vang ta te pawh a ni a nge! Sawi tur
tam tak ala awm. Chuvangin, tunlaia kan nun dan han thlir hian Mipa te hian tan
lak kan ngai takzet a ni. Hawh u, I inenfiah ila, kan tlai hma ngei hian I insiamthain
i intichak ang u, tun hi intihchakna atana hun tha ber a ni.
3. Depression nei te tan tun hi intihchak hun a ni: Tunlai
Thalaite zingah hian rilru lam harsatna, ‘Depression’ kan tih hi a mikhual lo
hle mai. Kan chungah harsatna leh kan rin loh lam thil lo thleng a awmin ‘ka
depress’ kan ti mai thin a, a tur ve renga ngaihna kan nei ta emawni chu aw? a
tih theih. Depression chu ‘Nguina emaw
pawt hniam’ emaw tihna mai a ni a, engemaw avanga kan han ngui deuh pawh hi
‘depress’ chu a nih rualin kan
nunphung, kan rilru hawi lam leh miziaah nghawng a neih lem loh chuan ‘depression’ a chhiar a ni lem lo. Rilru
lam daktawrte chuan hetiang hi mihring nunphung ve reng a ni, an ti.
Mithiamte chuan, Depression hi natna
tlanglawn tak, enkawl a tih dam theih niin an sawi a, enkawl loh emaw ngaihsak
loh emaw chuan thihna hial thlen thei a nih avangin palzam mai mai emaw chi a
ni lo an ti a ni. Tunlai hunah hian kan nuna harsatna kan tawh emaw kan nunphungah
tluan lohna riau emaw kan hna leh zirna kawngah emaw pawh hlawhchhamna emaw kan
tawh chang hian kan rilru chu nasa takin a shock ngei ang. Chutiang hunah chuan
Depression nei nghal tura inngai leh depress ta viaua inngaihna hi kan nei lian
ta mah mah em aw a tih theih. A nihna takah chuan heng te hi khawvela kan awm
chhung chuan kan nuna thleng tur leh thleng thei reng a ni tih kan hriat a
pawimawh, hei hi khawvel nihphung ‘nature’
a ni. Mithiam ten natna chikhat a ni e an tih avanga ho te teah depression neih
tum nghal ringawt, mahni infuih leh intihchak tumna pawh awm lo, chhia leh tha
hriatna hmang thei lova inngaihna kan nei ngawt hian kan nun hi a siam tha
lova, kan nun tichhetu a ni thei tih kan hriat a pawimawh.
Mithiam ten depression hi natna
chikhat a ni, thihpui hial theih a ni ti mahse kan Bible hian chu lam zawng
chuan min zirtir pawhin a lang lo. Lal Isua zui tur phei chuan ‘mahni hrehawm pawisa lova nitin a kraws pua
zui turin min ti a’, ringtu nun kawngah hian harsatna leh hrehawmna pawh
tawk mah ila, amah nitina zui turin min ti zawk a ni. Tin, thawkrim leh phurrit
phur zawng zawng pawh a hnen pana anin a lo chawlhtir tur thu min hrilh zawk a
ni. Amah Lal Isua ngei pawh kha lungngaihna nasa tak tuar, a thlan thisen anga
far hial khawpa lungngaiin a awm a ni. Matthaia 26:38-ah pawh “Ka rilru a
lungngai em em a, thihna khawp hial a ni” tih kan hmu, heti ema lungngaihna
nasa hi kan tawk hauh lovang. Mahse, heti chung hian depression a neih kan hre lo,
kha tiang hunah pawh khan a chunga lo thleng tur a piang chu ‘i thu ni zawk rawh se’ tiin Pathian
hnenah a thlen mai zawk a ni. Keini hian Isua tawrh ang chen lungngaihna hi kan
la tawrh ka ring lo. Kan nuna harsatna leh lungngaihna kan tawh chang pawhin
depress tum mai lovin Lal Isua pan turin intichak ila, kan manganna leh kan
harsatna te a hnen thlen zawk ila, a hnen kan pan phawt chuan Depression avangin
kan nunna hlu tak hi kan la hauh lovang.
Chuvangin, eng ang harsatna leh
lungngaihna pawh tawk ila, depression avangin vawi tam lo buai tawh thin pawh
ni ila. Lal Isua hnen i pan ang u. Tun hi Depression nei te tan intihchak hun a
ni. Sam 55:22-ah chuan “I rit phurh chu
Lalpa chungah nghat la, tichuan anin a tichak ang che” tih kan hmu a ni.
I Samuela ziak kan chhiarah khan David leh a sipaite
kha Philistia mite ruala Israel-te bei turin an thawk chhuak a ni tih an hriat
veleh khan Amalek-ho chuan Ziklag khuaa nunauho leh an thil neih thate chu an
la bo vek a, Ziklag khua chu an hal ta a ni. A sipaite chu an lungchhia a, an
thinrim bawk a, an hotupa Davida lakah an thinura, hel mai tur khawpin an awm
a, a chunga phuba laka kutthlak pawh an duh hial a ni; mahse, chutiang din hmun
khirhkhan leh harsa taka a awm lai pawh chuan Davida khan belh tur leh Pan tur
dik a hre tlat a. Mite thinrim avanga ama nunna ngei pawhin tuar thei dinhmuna
a din lai khan a Pathian, Lalpaah chuan a intichak a ni tih kan hmu. Hei hian
taksa chauh leh rilru hah ber lai pawha Lalpa chakna lak fo a pawimawhzia min
kawh hmuh a ni.
Tunlai thil awmzia kan hria, thihna mak tak tak a
thlen thut thut lai hian ka chunga thleng ve thei reng a ni tih hriain eng
hunah pawh Pathian tawk turin inpeih reng ila, Mipa ten insiamthat kan ngaihna
laiah insiamthain Pathianah intihchak ila, eng anga hatsatna leh rilru hahna (depression)
pawh nei mah ila khawvel thiamna leh khawvel lam thil thlir lovin Pathianah I
intichak ang u. Tun hi intihchakna hun a ni. Lalpan a thu malsawm rawn se.
No comments:
Post a Comment