Zaipawl
Conductor-te leh member-te hriat tur pawimawh thenkhat te
Mizo Kristian teah hian zaia
rawngbawlna hian hmun pawimawh tak a luah a, Zaipawl pawh Kohhran leh Bial tin
deu thawin kan nei a tih theih awm e. Mizo te hi zai ngaina hnam kan ni kan
intihlai hian kan zai dan (technique) lamah erawh hma kan sawn chak lo hle a
ni. Kan inzirna leh inbuatsaihna ngaituah lem lovin tha tak leh thiam taka zai
kan beisei leh thin fo mai. Hetiang dinhmuna ding kan nih mek avang hian
mithiam zawk te ziak leh sawi atang leh mahni ngaihdan telin Zaipawl (a bikin Bial zaipawl chin) tana pawimawh zual tak tak chauh a ler deuh
tak atangin han tarlang dawn teh ang.
VOCAL
A bulthut atan enge pawimawh hmasa? Zir hmasak
ngai tih ngaihtuah lem lovin zai hi kan zir nghal deuh tawp mai thin a, a
bulthut atana pawimawh hmasa ber: 'Vocal exercise leh vocal technique hrang
hrang' te hi kan ngaihthah lehdaih thung thin avangin hmasawn a har a. Vocal
exercise kan neih tlem thin avangin kan AW pawh a a lawi hma em em a, a flexible
thei thin lo a ni. Kan nulaho (Mipa ho te pawh kan ni tho naa, a bikin) te pawh hi hla zir huna zai leh tawp, ban veleh atanga
zailo vang vang, Biakin inkhawmah pawh mipui an zai dup dup laia, 'Tho pawh a
thlawklut leng lo anga', tih tura phun se se chauh te pawh an tam awm e. Ei
rawngbawl pah te hian 'ta ra ra ra' tih vel mai mai te pawh han ti thin ila
conductor tan phunna tur kan siam tamlo deuhin a rinawm. Hla zirnaa zai tha ve
viau si, a rem hun taka bul ami thian te rinchhana zai leh si, mahni
inrintawkna reng reng neilo, 'Ka thiannu hian a lak hmasak phawt loh chuan kala
hmasa lo ang', ti niawm ang hrima zai leh si te. hian mit leh beng an ti kham
khawp mai bawk. Football khelhnaa tlanlut ve si Ball chan hlau tlat chu
hmeichhia hian PA an ti lo a; Volleyball khelh naa lut ve tawh si hmeichhe ball
beng hlau tlat chu mipa hian NU kan ti ngai lo va kan sitar ngai lo bawk.
Vocal ah chuan Breathing hi a
pawimawh hle a. Chuapah boruak khawl tam kan zirin chu kan boruak khawl chu a
hman chhuah dan kan zir thin tur a ni. Tin, Phrasing hi kan ngai pawimawh hle
tur a ni a. Vocal ah leh wind instruments chi ho ah chuan Breathing & Phrasing
hi kan ngai pawimawhin a hmanna tur te kan siam fel thlap thin tur a ni.
A bikin Mizo te, Zaipawla kan
zai dan phung hi solo, group singing ang vela kan aw pek dan ang hian kan aw hi
kan chhuah tlangpui mai a, Zaipawl (sapin Choir an tih) aw pek angin kan aw hi
kan hmang lo fo thin. Chumi awmzia chu kan zaina tur (e.g. Solo, Duet, Trio
emaw Zaipawl etc.) a zirin kan aw quality leh a thiltih theihna hmang chhuak
thiam tura kan inzir a ngai tihna a ni. Chutiang zelin Kohhran Zaipawla kan
zaia kan aw pek leh mi tlem zawk awmna Bial zaipawl ang te a kan aw pek pawh
engemawchianah chuan a inanglo thei viau awm e.
Tonic Sol-fa hi zaipawl members
ten kan thiam ngei ngei ngai. Zaia
rawngbawlna atana pawimawh hmasa ber a ni a, Mizo ten instruments tum nan staff
notation kan hmel hriat tawh avanga tonic sol-fa hi hnualsuat mai chi a ni lo. A
bikin zaipawl te taqn ngat phei chuan kan la hman reng tur a ni. Tonic Solfa
kan thiam loh chuan a dik/dik lo, a flat/sharp hriat hran pawh thil har tak a
ni. Mahni zai a dik leh dik loh hre hranglo tan phei chuan a buaithlak lehzual
ngawt ang le.
Kan zai hian kan aw hi a flat thei a,tunlai zaipawl tamtak buaina ber pawh a ni awm e. Zaipawl a vaia a flat hi chuan a la ngaihthlak theih deuhva, beng sik deuh taka ngaihthlak a flat dan a rual loh phei chuan hlasak kha ngaihthlak a hahthlak hle thin. Aw flat thin nachhan thenkhat lo tarlang ila:-
1. Taksa chakloh vangin aw a flat thei thin.
2. Thaw tawt (kan hlasak a hahthlak deuh) a vangin.
3. Beng dik tawkloh a vangin.
4. Hla sak duhdah a vangin
5. Music nena hla sak a bengin music key a man dik tawkloh vangin.
6. Bula zai thalo takte a vangin
7. Din dan leh thutdan in a zirloh a vangin.
8. Thaw lak hun ngaihthah a vangin.
9. Hla saka zuk chen tawkloh vangin.
VOWEL LEH CONSONANT
Vowel(a,e,i,o,u)
te hi hla rifawn mawi tur (flow) siamtu ber an nih a vangin ngaihpawimawh em em
tur an ni. Uluk taka lam dan zir a ngai a ni. Zaipawl leh malzai hrang hrangte
zai ngaihthlak lawr thin a tha. Vowel chiang tak leh fiah tha taka lam turin
hrawk tih thawl a, khabe hahdam si a dah hniam tur a ni a. Chutihrualin dang
chunglam a sang thei ang bera tih chhoh tur a ni. Aw lian tha taka chhuak turin
ka chhungah awl (space) zau thei ang bera siam thiam a ngai a, hrawk tih hahdam
a tul bawk a ni. An zau a pawimawh hle bawk. Ka pawn lam ang zau satliah
nilovin khabe/biang hi tlakthlak tir tur a ni. Lei hi vowel thumal 'a' 'o' leh
'u' lam laiin ka hnuai chhuatah phah thlap tur a ni a, Lei a inthlep emaw a kum
tur a nilo a hahdam tur a ni. Chutiang chuan ka chhungah hmunawl (space) a awm
zau theih phah dawn a ni. Aw pek dan leh vowel sak dan te, aw fawn dan inangte
zaipawl aw inchawih (blending)tha tak nei turin a pawimawh hle a ni tih kan
hriat a tul hle a ni.
Vowel(a,e,i,o,u) hian hla thluk leh a ri (tone)
mawina a ken rualin consonant(vowel nilo zawng-l,m,k,ch,etc) hi hla thu
tichiang bertu an ni thung. Consonant chu vowel thluk tawpah chiang tak si a
lam chauh tur a ni. Hla rang deuhah chuan rang tak chiang tak sia lam a ngai a,
hla muang, thluk fan ngai chi ah chuan thumal lam (syllable) dawt leh chiah sak
dawnah lam chauh tur a ni. Vowel thluk vang vang a ngaih lai chuan a tawp
kharna consonant ngaihtuah tellovin a vowel chauh kha sak mai a, a hun taka
chiang tak si a consonant a khar tum tur a ni. Eg. ''tan'' tih hi lo thluk dawn ta ila 'taaaaa.........n' ti a sak
nise. Vowel pahnih inkawp (double vowel) ah chuan a vowel pahnihna (ahnung
zawk)kha thluk tur a ni. Hetiangin 'khian'
tih chu 'khiaaa...........n' , 'Pathian ' tih chu 'Pathiaaaaaa.......n'
(a tawp 'n' hi chiang taka lam tum nise) vowel-a tawp a nih pawhin tih zuihral
mai loh tur a ni. A thluk tawp thlenga thluk in consonant a kan tih tawp ang
thoa chiang taka tih tawp tur a ni. Consonant-a tawp chi phei hi chu a tawp
kharna hawrawp hi uar deuh bika lam a ngai. Chutilochu vowel-a tawp angin a
lang duh a, a thu a hriatchian theih thin loh. Entirnan.. KHB # 1. Thianghlim,
thianghlim tih tawpna 'Thianghlim' tihah hian a tawpa 'm' hi chiang deuh bik
'mmma' tih ang deuha a rik loh chuan 'thianghliiiii.....' ti a tawp te pawh a
ang zawk thei.
BLENDING
Zaipawl
member te chu aw tlin phak tawk (vocal range) ang zela part an sak a pawi mawh
hle. Aw ki sang deuhvin soprano leh tenor part, aw ki hniam deuhvin Bass leh
alto sak tur a ni tih chu kan hre hlawm awm e. Part pakhat sa rau rauah
pawh awki inanglo tak tak te a awm theih a. A then aw tliang leh chak deuh te, a
then aw tham leh sin deuh te an in pawlh chawk thin a ni. Chumi a nih avang
chuan keimahni theuh kan insiamrem thei tur a ni. Ka thian te aiin ka aw hi a
sin,lian, chher, thham etc em, tih kan hriat a pawimawh, tin Conductor-in aw
pek dan tur leh ti tura min tih ang te kan zawm a ngai a, chute nilova mahni
zai zaia kan zai chuan zaithiam nih a har ngawt ang.
Chutiang aw inanlo tak takte aw inang nei tura
siam chu hna hautak tak mai a ni a, a pawimawh hmasa ber chu vowel 'a,e,i,o,u' thlukdan inan tlan hi a ni
pakhat a, aw fawn/tlawk dan te, vowel siam tura ka leh hmui dah dan te a inang
tlang tur a ni.
Hla
thu a ''A'' leh ''E'' lam te hi a pherh
duh a, chungah chuan hmalam zawnga aw kaltir (forward sound) a aw chu tih kum
deuh tum tur a ni. Chutiang tur chuan hrawk tih thawl leh hahchawlh tir thiam a
pawimawh khawp mai. Hrawk atanga chep taka aw tihchhuah a nih chuan aw a dik
thei thin lova, chuvangin hrawk aw (throaty voice) ven hi thil pawimawh tak a
ni.
Aw
inrual tlang neih nan chuan practice tam a ngai hle a. Aw hniam lam aiin aw sang
lam ah rual a har bik deuhva, note sang sa tur chuan tan dan dik taka tan thiam
a pawimawh hle a ni. Ring han tih chip chhohva, khabe dahsan vak tum hi a awl
hle a ni. Mahse chumi ep(opposite)chiah chuan kun deuhva ,hrawk tih thawl
a,tukhum tih fan a, khabe tih thlak zawi thiam zawk tum tur a ni.
TLANGKAWMNA
A
lerah a tlangpui tak meuh meuh kan han tarlang a ni a, vawi leh khata kan
practice nghak vek theilo a ni pawhin kan mahni chauh pawhin kan inzir reng a
pawimawh a ni. Conductor emaw Zaipawl member emaw inzir ngai tawhlo khawp a
thiam a awmtheih awm loh ve. Inzir ngai tawhloa thiam emaw, inzir peih lo emaw
kan nih chuan zaipawl rawngbawlna hi kan bansan a hun tawh a ni.
tha lutuk e
ReplyDelete