Sunday, 15 October 2017

ZAIPAWL CONDUCTOR LEH MEMBER TE HRIAT TUR PAWIMAWH



Zaipawl Conductor-te leh member-te hriat tur pawimawh thenkhat te

            Mizo Kristian teah hian zaia rawngbawlna hian hmun pawimawh tak a luah a, Zaipawl pawh Kohhran leh Bial tin deu thawin kan nei a tih theih awm e. Mizo te hi zai ngaina hnam kan ni kan intihlai hian kan zai dan (technique) lamah erawh hma kan sawn chak lo hle a ni. Kan inzirna leh inbuatsaihna ngaituah lem lovin tha tak leh thiam taka zai kan beisei leh thin fo mai. Hetiang dinhmuna ding kan nih mek avang hian mithiam zawk te ziak leh sawi atang leh mahni ngaihdan telin Zaipawl (a bikin Bial zaipawl chin) tana pawimawh zual tak tak chauh a ler deuh tak atangin han tarlang dawn teh ang.

VOCAL
 A bulthut atan enge pawimawh hmasa? Zir hmasak ngai tih ngaihtuah lem lovin zai hi kan zir nghal deuh tawp mai thin a, a bulthut atana pawimawh hmasa ber: 'Vocal exercise leh vocal technique hrang hrang' te hi kan ngaihthah lehdaih thung thin avangin hmasawn a har a. Vocal exercise kan neih tlem thin avangin kan AW pawh a a lawi hma em em a, a flexible thei thin lo a ni. Kan nulaho (Mipa ho te pawh kan ni tho naa, a bikin) te pawh hi hla zir huna zai leh tawp, ban veleh atanga zailo vang vang, Biakin inkhawmah pawh mipui an zai dup dup laia, 'Tho pawh a thlawklut leng lo anga', tih tura phun se se chauh te pawh an tam awm e. Ei rawngbawl pah te hian 'ta ra ra ra' tih vel mai mai te pawh han ti thin ila conductor tan phunna tur kan siam tamlo deuhin a rinawm. Hla zirnaa zai tha ve viau si, a rem hun taka bul ami thian te rinchhana zai leh si, mahni inrintawkna reng reng neilo, 'Ka thiannu hian a lak hmasak phawt loh chuan kala hmasa lo ang', ti niawm ang hrima zai leh si te. hian mit leh beng an ti kham khawp mai bawk. Football khelhnaa tlanlut ve si Ball chan hlau tlat chu hmeichhia hian PA an ti lo a; Volleyball khelh naa lut ve tawh si hmeichhe ball beng hlau tlat chu mipa hian NU kan ti ngai lo va kan sitar ngai lo bawk.

Vocal ah chuan Breathing hi a pawimawh hle a. Chuapah boruak khawl tam kan zirin chu kan boruak khawl chu a hman chhuah dan kan zir thin tur a ni. Tin, Phrasing hi kan ngai pawimawh hle tur a ni a. Vocal ah leh wind instruments chi ho ah chuan Breathing & Phrasing hi kan ngai pawimawhin a hmanna tur te kan siam fel thlap thin tur a ni.

A bikin Mizo te, Zaipawla kan zai dan phung hi solo, group singing ang vela kan aw pek dan ang hian kan aw hi kan chhuah tlangpui mai a, Zaipawl (sapin Choir an tih) aw pek angin kan aw hi kan hmang lo fo thin. Chumi awmzia chu kan zaina tur (e.g. Solo, Duet, Trio emaw Zaipawl etc.) a zirin kan aw quality leh a thiltih theihna hmang chhuak thiam tura kan inzir a ngai tihna a ni. Chutiang zelin Kohhran Zaipawla kan zaia kan aw pek leh mi tlem zawk awmna Bial zaipawl ang te a kan aw pek pawh engemawchianah chuan a inanglo thei viau awm e.

Tonic Sol-fa hi zaipawl members ten kan thiam ngei ngei ngai.  Zaia rawngbawlna atana pawimawh hmasa ber a ni a, Mizo ten instruments tum nan staff notation kan hmel hriat tawh avanga tonic sol-fa hi hnualsuat mai chi a ni lo. A bikin zaipawl te taqn ngat phei chuan kan la hman reng tur a ni. Tonic Solfa kan thiam loh chuan a dik/dik lo, a flat/sharp hriat hran pawh thil har tak a ni. Mahni zai a dik leh dik loh hre hranglo tan phei chuan a buaithlak lehzual ngawt ang le.

Kan zai hian kan aw hi a flat thei a,tunlai zaipawl tamtak buaina ber pawh a ni awm e. Zaipawl a vaia a flat hi chuan a la ngaihthlak theih deuhva, beng sik deuh taka ngaihthlak a flat dan a rual loh phei chuan hlasak kha ngaihthlak a hahthlak hle thin. Aw flat thin nachhan thenkhat lo tarlang ila:-


1. Taksa chakloh vangin aw a flat thei thin.

2. Thaw tawt (kan hlasak a hahthlak deuh) a vangin.

3. Beng dik tawkloh a vangin.

4. Hla sak duhdah a vangin

5. Music nena hla sak a bengin music key a man dik tawkloh vangin.

6. Bula zai thalo takte a vangin

7. Din dan leh thutdan in a zirloh a vangin.

8. Thaw lak hun ngaihthah a vangin.

9. Hla saka zuk chen tawkloh vangin.


VOWEL LEH CONSONANT

Vowel(a,e,i,o,u) te hi hla rifawn mawi tur (flow) siamtu ber an nih a vangin ngaihpawimawh em em tur an ni. Uluk taka lam dan zir a ngai a ni. Zaipawl leh malzai hrang hrangte zai ngaihthlak lawr thin a tha. Vowel chiang tak leh fiah tha taka lam turin hrawk tih thawl a, khabe hahdam si a dah hniam tur a ni a. Chutihrualin dang chunglam a sang thei ang bera tih chhoh tur a ni. Aw lian tha taka chhuak turin ka chhungah awl (space) zau thei ang bera siam thiam a ngai a, hrawk tih hahdam a tul bawk a ni. An zau a pawimawh hle bawk. Ka pawn lam ang zau satliah nilovin khabe/biang hi tlakthlak tir tur a ni. Lei hi vowel thumal 'a' 'o' leh 'u' lam laiin ka hnuai chhuatah phah thlap tur a ni a, Lei a inthlep emaw a kum tur a nilo a hahdam tur a ni. Chutiang chuan ka chhungah hmunawl (space) a awm zau theih phah dawn a ni. Aw pek dan leh vowel sak dan te, aw fawn dan inangte zaipawl aw inchawih (blending)tha tak nei turin a pawimawh hle a ni tih kan hriat a tul hle a ni.

 Vowel(a,e,i,o,u) hian hla thluk leh a ri (tone) mawina a ken rualin consonant(vowel nilo zawng-l,m,k,ch,etc) hi hla thu tichiang bertu an ni thung. Consonant chu vowel thluk tawpah chiang tak si a lam chauh tur a ni. Hla rang deuhah chuan rang tak chiang tak sia lam a ngai a, hla muang, thluk fan ngai chi ah chuan thumal lam (syllable) dawt leh chiah sak dawnah lam chauh tur a ni. Vowel thluk vang vang a ngaih lai chuan a tawp kharna consonant ngaihtuah tellovin a vowel chauh kha sak mai a, a hun taka chiang tak si a consonant a khar tum tur a ni. Eg. ''tan'' tih hi lo thluk dawn ta ila 'taaaaa.........n' ti a sak nise. Vowel pahnih inkawp (double vowel) ah chuan a vowel pahnihna (ahnung zawk)kha thluk tur a ni. Hetiangin 'khian' tih chu 'khiaaa...........n' ,  'Pathian ' tih chu 'Pathiaaaaaa.......n' (a tawp 'n' hi chiang taka lam tum nise) vowel-a tawp a nih pawhin tih zuihral mai loh tur a ni. A thluk tawp thlenga thluk in consonant a kan tih tawp ang thoa chiang taka tih tawp tur a ni. Consonant-a tawp chi phei hi chu a tawp kharna hawrawp hi uar deuh bika lam a ngai. Chutilochu vowel-a tawp angin a lang duh a, a thu a hriatchian theih thin loh. Entirnan.. KHB # 1. Thianghlim, thianghlim tih tawpna 'Thianghlim' tihah hian a tawpa 'm' hi chiang deuh bik 'mmma' tih ang deuha a rik loh chuan 'thianghliiiii.....' ti a tawp te pawh a ang zawk thei.

BLENDING

Zaipawl member te chu aw tlin phak tawk (vocal range) ang zela part an sak a pawi mawh hle. Aw ki sang deuhvin soprano leh tenor part, aw ki hniam deuhvin Bass leh alto sak tur a ni tih chu kan hre hlawm awm e. Part pakhat sa rau rauah pawh awki inanglo tak tak te a awm theih a. A then aw tliang leh chak deuh te, a then aw tham leh sin deuh te an in pawlh chawk thin a ni. Chumi a nih avang chuan keimahni theuh kan insiamrem thei tur a ni. Ka thian te aiin ka aw hi a sin,lian, chher, thham etc em, tih kan hriat a pawimawh, tin Conductor-in aw pek dan tur leh ti tura min tih ang te kan zawm a ngai a, chute nilova mahni zai zaia kan zai chuan zaithiam nih a har ngawt ang.

 Chutiang aw inanlo tak takte aw inang nei tura siam chu hna hautak tak mai a ni a, a pawimawh hmasa ber chu vowel 'a,e,i,o,u' thlukdan inan tlan hi a ni pakhat a, aw fawn/tlawk dan te, vowel siam tura ka leh hmui dah dan te a inang tlang tur a ni.

Hla thu a ''A'' leh ''E''  lam te hi a pherh duh a, chungah chuan hmalam zawnga aw kaltir (forward sound) a aw chu tih kum deuh tum tur a ni. Chutiang tur chuan hrawk tih thawl leh hahchawlh tir thiam a pawimawh khawp mai. Hrawk atanga chep taka aw tihchhuah a nih chuan aw a dik thei thin lova, chuvangin hrawk aw (throaty voice) ven hi thil pawimawh tak a ni.

Aw inrual tlang neih nan chuan practice tam a ngai hle a. Aw hniam lam aiin aw sang lam ah rual a har bik deuhva, note sang sa tur chuan tan dan dik taka tan thiam a pawimawh hle a ni. Ring han tih chip chhohva, khabe dahsan vak tum hi a awl hle a ni. Mahse chumi ep(opposite)chiah chuan kun deuhva ,hrawk tih thawl a,tukhum tih fan a, khabe tih thlak zawi thiam zawk tum tur a ni.

TLANGKAWMNA
            A lerah a tlangpui tak meuh meuh kan han tarlang a ni a, vawi leh khata kan practice nghak vek theilo a ni pawhin kan mahni chauh pawhin kan inzir reng a pawimawh a ni. Conductor emaw Zaipawl member emaw inzir ngai tawhlo khawp a thiam a awmtheih awm loh ve. Inzir ngai tawhloa thiam emaw, inzir peih lo emaw kan nih chuan zaipawl rawngbawlna hi kan bansan a hun tawh a ni.

1 comment: